Od kilku miesięcy branżę transportową obiegają różne informacje na temat opuszczenia przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej. Według najnowszych danych, data ostatecznego Brexitu została ustalona na czas maksymalnie do 31 października 2019 roku. Pomiędzy państwem wyspiarskim a wspólnotą państw europejskich wciąż jednak trwają negocjacje w tej sprawie i niezależnie od ich wyniku należy przygotować się na różne scenariusze.
Skutki Brexitu dla polskich przedsiębiorców
Wielka Brytania jest dla Polski bardzo ważnym partnerem handlowym – eksport towarów na wyspy wynosi około 9 mln ton towarów rocznie, dlatego przedsiębiorcy prowadzący interesy z tym krajem powinni przygotować się na zmiany. W obecnej sytuacji, w wyniku braku porozumienia Unii Europejskiej i wyspiarskiego państwa Brexit spowoduje, że towary, które dziś są wwożone do lub wywożone z Wielkiej Brytanii w ramach swobodnego przepływu, będą podlegały podstawowym zasadom ustalonym przez Światową Organizację Handlu, tj. takiej samej odprawie, jak w przypadku handlu z krajami spoza UE – w szczególności obowiązkowym zgłoszeniom celnym i kontrolom granicznym.
Brak przygotowania na taką sytuację będzie skutkował chaosem komunikacyjnym oraz sytuacją kryzysową polskich przedsiębiorstw transportowych – głównie mniejszych przewoźników, którzy stanowią 85% firm realizujących przewozy do i z Wielkiej Brytanii. Co więcej, Brexit wpłynie również na firmy, które bezpośrednio nie handlują z partnerami brytyjskimi, ale dostarczają wkładu (np. podzespołów) kontrahentom z UE handlującym z Wielką Brytanią. Każdy unijny przedsiębiorca eksportujący i importujący z jednolitego rynku jest realnie narażony na konsekwencje tego procesu.
Porady dla przedsiębiorców
W obliczu Brexitu każdy przedsiębiorca powinien liczyć się z utrudnieniami we wzajemnej wymianie handlowej. W przygotowaniu do najczarniejszego scenariusza przedsiębiorcy mogą pomóc odpowiedzi na następujące pytania, które przygotowało dla polskich przewoźników Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
- Czy ja lub moi partnerzy handlujemy z Wielką Brytanią?
- Czy mam świadomość tego, że w przypadku tzw. twardego Brexitu może dojść do zerwania dotychczasowych łańcuchów dostaw? Co powinienem zrobić, żeby zawczasu je zabezpieczyć?
- Czy kiedykolwiek eksportowałem lub importowałem towar spoza UE? Czy wiem, na jakich zasadach odbywa się taki handel?
- Czy wiem jak przygotować zgłoszenie celne?
- Czy rozważam przekierowanie części swojej produkcji na rynki inne niż brytyjski? Co muszę zrobić, aby się do tego przygotować?
- Jakimi cłami objęte są towary importowane do UE, którymi dzisiaj moja firma handluje z Wielką Brytanią?
- Czy mam zawarte umowy z partnerami w Wielkiej Brytanii obowiązujące dłużej niż do 29.03.2019 r. ?
- Czy jest możliwe wprowadzenie do umów np. dodatkowych zapisów zabezpieczających na wypadek niekorzystnych scenariuszy?
- Czy wysyłam swoich pracowników do Wielkiej Brytanii, by świadczyli tam usługi?
- Czy przesyłam dane osobowe do Wielkiej Brytanii?
- Czy przechowuję np. dane osobowe klientów na serwerze brytyjskim?
2 scenariusze Brexitu
„Rozwód” Unii Europejskiej z Wielką Brytanią może przebiec dwojako – spokojnie – z zachowaniem obowiązujących zasad przewozu, który określa się mianem uporządkowanego Brexitu lub bez uzgodnienia zasad, czyli twardy Brexit. Czym charakteryzują się oba scenariusze?
Uporządkowany Brexit
Uporządkowany Brexit oznaczałby gwarancję praw obywateli UE w Wielkiej Brytanii oraz rozliczenie zobowiązań finansowych tego państwa wobec Unii. Jeśli negocjacje powiodłyby się, to od 30 marca 2019 r. do 31 grudnia 2020 r. obwiązywałby okres przejściowy. W tym czasie miałyby zostać zachowane dotychczasowe zasady relacji handlowych, a Wielka Brytania byłaby wciąż częścią jednolitego rynku, czyli nie obowiązywałyby cła ani nowe regulacje.
Po zakończeniu okresu przejściowego jedną z możliwości byłoby zawarcie umowy o wolnym handlu utrzymującej zerowe cła na większość towarów, a być może nawet na wszystkie. Byłyby jednak pewne ograniczenia w postaci kontroli celnych sanitarnych i fitosanitarnych, gdyż każda strona porozumienia musiałaby postępować zgodnie z państwowymi wymaganiami, które trzeba spełnić przed ich wprowadzeniem na rynek.
Co uporządkowany Brexit oznaczałby dla przedsiębiorców?
Optymistyczny scenariusz uporządkowanego Brexitu oznaczałby dla polskich przedsiębiorców następujące ustalenia:
- Brak ceł w handlu większością lub nawet wszystkimi towarami.
- Konieczność dostosowania eksportowanych towarów do innych standardów i uzyskania odpowiednich certyfikatów.
- Dodatkowe koszty związane z wprowadzeniem dokumentów – świadectw pochodzenia, obowiązkowych zgłoszeń celnych i kontroli celnej, uzyskiwaniem licencji lub ewentualnym spełnianiem odmiennych norm sanitarnych czy fitosanitarnych dla produktów rolno-spożywczych
- Ograniczenie swobody przepływu osób tylko do wybranych kategorii pracowników, przede wszystkim osób wykonujących usługi na terenie Wielkiej Brytanii.
- Ryzyko opóźnień w dostawach ze względu na kontrole graniczne i kolejki na granicy (w tym w portach i w Eurotunelu), ze wszelkimi negatywnymi tego konsekwencjami.
- Ograniczenia przy świadczeniu usług w Wielkiej Brytanii dotyczące szczególnie usług świadczonych transgranicznie. Nie będzie obowiązywać unijna zasada państwa pochodzenia, czyli świadczone usługi będą regulować przepisy brytyjskie.
- Ograniczenie swobody przepływu kapitału, a więc wzajemnych inwestycji.
- Zmianę zasad pobytu i dostępu pracowników z Polski do brytyjskiego rynku pracy (np. wprowadzenie zezwoleń na pracę lub czasowe ograniczenie pobytu).
- Ograniczoną wzajemną uznawalność kwalifikacji, co może w praktyce uniemożliwić bądź utrudnić wykonywanie zawodu, działalności lub usługi. Niektóre dokumenty potwierdzające posiadane kwalifikacje, dotychczas uznawane na terenie Wielkiej Brytanii, mogą wymagać dodatkowych potwierdzeń.
- W razie przekazywania danych osobowych do Wielkiej Brytanii dopóki Komisja Europejska nie wyda tzw. decyzji o adekwatności, przedsiębiorcy będą mogli przekazać takie dane pod warunkiem ustanowienia odpowiednich zabezpieczeń. Takimi zabezpieczeniami mogą być np. tzw. standardowe klauzule ochrony danych lub wiążące reguły korporacyjne.
Te propozycje, do których realizacji było już blisko w listopadzie 2018 stoją niestety pod znakiem zapytania. Wciąż trwają kolejne narady i głosowania, co powoduje chaos informacyjny i komunikacyjny.
Twardy Brexit
Ostatnie medialne doniesienia i brak porozumienia wskazują jednak, że bardziej prawdopodobny jest twardy Brexit. Jeżeli nie zostaną wprowadzone żadne specjalne rozwiązania w tym wariancie relacje gospodarcze między Wielką Brytanią a Polską oparte będą na zasadach Światowej Organizacji Handlu (WTO).
Brak podpisanej umowy oznaczać będzie brak okresu przejściowego, czyli już od 30 marca 2019 r. Wielka Brytania przestanie być związana prawem UE. W relacjach z tym państwem przestaną obowiązywać swobody przepływu osób, towarów, kapitału i usług. Oznacza to m.in., że już od tego dnia powrócą kontrole graniczne między UE a Wielką Brytanią, a licencje transportowe stracą ważność.
Co twardy Brexit może oznaczać dla przedsiębiorców?
Wyjście Wielkiej Brytanii z Unii bez porozumienia będzie związane z:
- Nałożeniem ceł we wzajemnych obrotach handlowych. W przewozie z Wielkiej Brytanii mają obowiązywać takie stawki celne, jak dla przewożonych z państw trzecich. Wielka Brytania ma wprowadzić swoją taryfę celną
- Zmianą zasad rozliczania VAT w handlu transgranicznym. VAT od importu towarów będzie uiszczany na granicy
- Brakiem możliwości stosowania preferencyjnych przepisów dotyczących opodatkowania dywidend, odsetek czy należności licencyjnych, wynikających z obecnych przepisów UE
- Zmianę zasad poboru podatku akcyzowego
- Kontrolami granicznymi – celne, fitosanitarne, weterynaryjne i bezpieczeństwa produktów
- Utrudnieniami w eksporcie zwierząt i towarów pochodzenia zwierzęcego,
- Koniecznością stosowania się do innych standardów technicznych, norm sanitarnych i fitosanitarnych
- Trudnościami w wykonaniu usług za pośrednictwem pracowników wysyłanych do Wielkiej Brytanii
- Koniecznością posiadania zezwolenia na wykonywanie przewozów drogowych
- Utrudnieniami w dostępie do finansowania i w inwestowaniu, ze względu na ograniczone swobody przepływu kapitału
- Specjalnymi dodatkowymi zabezpieczeniami ochrony danych osobowych
Nowe zasady importu
Na brytyjskiej rządowej stronie internetowej pojawiły się informacje o wymaganiach dla partnerów handlowych, które pomogą przygotować się im na nadchodzące zmiany. Jest tam wiele cennych informacji dla przewoźników na temat wytycznych, które będą obowiązywały od 30 marca 2019 do 31 lipca 2021 roku, tj, do czasu wypracowania nowego rozwiązania. Przyjrzyjmy im się pokrótce.
System Kontroli Importu (Import Control System; ICS)
W związku z przywróceniem cła na brytyjskiej granicy przydatnym narzędziem w komunikacji i usprawnianiu przebiegu kontroli na granicach będzie System Kontroli Importu (ICS), który stosowany jest przez przedsiębiorców w przypadku importu towarów z krajów spoza Wspólnoty Europejskiej. Jest to zintegrowane elektroniczne narzędzie, które umożliwia przedsiębiorcom realizację obowiązku wyprzedzającego przesyłania deklaracji przewozowych dla towarów importowanych w formie elektronicznej (Entry Summary Declaration [ENS]) na teren wspólnoty. Podaje się je w momencie przybycia towaru na terytorium Unii Europejskiej nawet jeśli cel dostarczenia towaru leży poza jej granicami
Co to jest deklaracja przewozowa ENS?
Deklaracja przewozu ENS obowiązuje we wszystkich 27 krajach Unii Europejskiej i jest to elektroniczny dokument wprowadzany do ICS, umożliwiający import dóbr na teren UE.
Czy trzeba załączyć jakieś dodatkowe dokumenty do ENS?
Do deklaracji ENS należy dołączyć oryginalny dokument przewozowy lub konosament.
Dlaczego wprowadza się dane firmy i deklarację przewozu do ICS?
Obowiązek wprowadzania deklaracji do ICS wynika z konieczności przeprowadzania przez organy celne analizy ryzyka pod kątem ochrony i bezpieczeństwa, opartej o wspólne dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej kryteria i standardy.
Stworzenie europejskiego systemu identyfikacji przedsiębiorców, obejmującego uczestników wymiany towarowej na terenie całej UE, zapewnia administracjom celnym państw członkowskich bieżącą informację o podmiotach uczestniczących w czynnościach celnych. Natomiast przedsiębiorcom umożliwia dostęp do określonych danych na temat innych podmiotów gospodarczych (za uprzednią zgodą tych podmiotów). Przedsiębiorcy mający siedzibę w UE są rejestrowani w systemie przez organ celny lub wyznaczony organ państwa członkowskiego, w którym mają siedzibę.
Głównym celem funkcjonowania systemu jest przyspieszenie załatwiania formalności i operacji celnych przez uczestniczących w czynnościach celnych przedsiębiorców i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
System ma usprawnić komunikację pomiędzy:
– krajowymi administracjami celnymi
– przewoźnikami z różnych krajów i ich delegowanymi reprezentantami
– krajowymi administracjami celnymi i Wspólnotą Europejską
Jak często należy wprowadzać dane firmy do ICS?
Przewoźnik jest zobowiązany wprowadzić informacje o firmie do systemu tylko raz. Wtedy zostanie automatycznie przydzielony 18-znakowy numer MRN (Movement Reference Number), który umożliwi sprawne załadowywanie deklaracji przewozowych oraz ich akceptację/odrzucenie przez organy celne.
Kto powinien wprowadzać deklarację przewozową do ICS?
Za wprowadzenie deklaracji ENS do systemu odpowiedzialny jest przewoźnik, który może w tym celu delegować swojego przedstawiciela, np. importera/odbiorcę towarów lub w przypadku transportu łączonego operatora pojazdu.
Aby móc wprowadzić deklarację do systemu, przewoźnik lub jego delegowany reprezentant muszą posiadać ważny numer EORI – Economic Operator Registration and Identification number (numer Wspólnotowego Systemu Rejestracji i Identyfikacji Podmiotów Gospodarczych). Przedsiębiorcy obowiązani są posługiwać się tym numerem we wszystkich transakcjach i czynnościach celnych na obszarze UE. W Polsce przyjęta jest generalna zasada tworzenia numeru EORI przedsiębiorcy w oparciu o numer NIP.
Dla których towarów nie trzeba składać deklaracji?
Dobra, dla których nie będzie wymagany ENS:
– energia elektryczna
– dobra dostarczane rurociągami
– listy, pocztówki i wydrukowane materiały, włączając nośniki elektroniczne
– dobra przewożone w bagażu podręcznym podróżnych
– dobra, dla których dozwolona jest deklaracja ustna
Kiedy dokumenty przewozowe powinny być załadowane do systemu?
Elektroniczne dokumenty przewozowe muszą być załadowane w systemie przed przybyciem na terytorium UE i przed załadunkiem, natomiast w przypadku załadunku kontenerowego i wypływu na otwarte morze, przy pierwszym przybyciu na terytorium Wspólnoty Europejskiej – podlegają rejestracji w biurze pierwszego przybycia (OoFE, tj. Office of First Entry).
Termin wprowadzenia ENS do systemu ICS zależy od środka transportu.
| Środek transportu | Termin wprowadzenia ENS |
| Ładunki w kontenerach transportowane drogą morską | Minimum 24h przed załadunkiem w porcie na terenie UE |
| Ładunki drobnicowe/ przesyłki masowe luzem transportowane drogą morską | Minimum 4h przed załadunkiem w porcie na terenie UE |
| Podróżujący pasażerowie drogą morską krócej niż 24 h | Minimum 2h przed przyjazdem do miejsca załadunku na terenie UE |
| Lot krótkodystansowy (mniej niż 4h) | Minimum w terminie odlotu samolotu |
| Lot długodystansowy (więcej niż 4h) | Minimum 4h przed odlotem samolotu |
| Transport morski krótkoterminowy (pomiędzy Grenlandią, Wyspami Owczymi, portami w Ceucie i Melilli, Norwegią, Islandią, portami bałtyckimi, portami nad Morzem Północnym, Morzem Czarnym i Morzem Śródziemnym oraz w obrębie UE a terenami Kolonii francuskich, wysp Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich | Minimum 2h przed przyjazdem do miejsca załadunku na terenie UE |
| Transport morski krótkoterminowy w czasie mniej niż 24h (pomiędzy terenami poza UE a terenami Kolonii francuskich, wysp Azorów, Madery i Wysp Kanaryjskich) | Minimum 2h przed przyjazdem do miejsca załadunku na terenie UE |
| Transport kolejowy i żegluga śródlądowa | Minimum 2h przed przyjazdem do miejsca załadunku na terenie UE |
| Transport drogowy | Minimum 1h przed przyjazdem do miejsca załadunku na terenie UE |
Jak się zarejestrować w ICS?
Jak już wspominaliśmy przewoźnicy muszą zarejestrować się w ICS przy pierwszym dostarczeniu dóbr na terytorium UE. Jak to dokładnie zrobić? Dane do OoFE muszą być wprowadzone jako wiadomość w formacie XML.
Dokładne dane do rejestracji znajdują się tutaj.
Awaria systemu ICS
Przeanalizowane zostały także zasady postępowania w przypadku awarii systemu ICS.
Jeżeli system podmiotów gospodarczych jest niedostępny:
• Wielka Brytania nie zaakceptuje deklaracji ICS w formie “innych nośników” – np. formie papierowej klucza danych lub wiadomości e-mail. Podmioty gospodarcze będą musiały dokonać ustaleń, aby ENS mógł zostać złożony przez innego wykonawcę w ich imieniu lub nadal starać się przesłać ENS do momentu przetworzenia powiadomienia. Im później ENS zostanie wysłany w tych okolicznościach, tym większa możliwość wystąpienia opóźnień po przybyciu.
• Wymagane jest złożenie ważnego oświadczenia ENS, aby umożliwić wykonawcom wywiązanie się z obowiązków prawnych.
• Nieumiejętność zadeklarowania danych ENS z ich własnych systemów z powodu awarii systemu nie zostanie automatycznie zaakceptowana jako ważny powód niezłożenia deklaracji. ENS musi być zgłoszony do brytyjskiego ICS.
Jeśli system CSP jest niedostępny:
• Jeżeli system CSP jest niedostępny, Podmioty gospodarcze powinny działać zgodnie z indywidualnymi ustaleniami rezerwowymi CSP (zwykle z wykorzystaniem innego systemu CSP) lub składać deklaracje za pośrednictwem TFE.
• Jeżeli wszystkie systemy CSP są niedostępne, podmioty gospodarcze będą musiały albo użyć opublikowanych przepisów zastępczych CSP, albo użyć alternatywnych środków elektronicznych (np. innych podmiotów gospodarczych), aby umożliwić zgłoszenie ENS.
Jeżeli podstawowy brytyjski system ICS, w tym TFE, jest niedostępny dla Wielkiej Brytanii i dla podmiotów gospodarczych:
• Podmioty gospodarcze i CSP powinny nadal wysyłać komunikaty do brytyjskiego ICS, dopóki HMRC nie potwierdzi dostępności podstawowego systemu ICS. Będą one czekały w kolejce do czasu przywrócenia systemu. Po przywróceniu systemu ICS, można wysłać ENS dla przesyłek na trasie, które nie zostały jeszcze przetworzone.
• HMRC będzie doradzać innym państwom członkowskim, gdy brytyjski system ICS nie jest dostępny, aby mieć świadomość, że niektóre przesyłki, w szczególności transportowane drogą lotniczą, mogą nie mieć przydzielonej MRN.
Więcej informacji na temat postępowania w przypadku awarii systemu znajdziesz tutaj.
Czytaj więcej:
Słownik transportu i logistyki
Nowe zasady delegowania pracowników
Na podstawie: gov.uk, ulotka Ministerstwa Spraw Zagranicznych, rp.pl
Czy po Brexicie nadal trzeba będzie sprawdzać ważność numerów VAT UE ?