Pakiet Mobilności – Co to jest i od kiedy obowiązuje polskich przewoźników?

Pakiet Mobilności został przyjęty w lipcu 2020 r. przez Parlament Europejski. Głównie dla firm transportowych (w szczególności polskich przewoźników) mających siedzibę w Europie Środkowo-Wschodniej oznacza to niekorzystne zmiany, w tym osłabienie ich pozycji na europejskim rynku transportu i wzrost kosztów zatrudnienia kierowców.

Czym jest Pakiet Mobilności?

Pakiet Mobilności to zbiór regulacji, które zostały zaproponowane przez Komisję Europejską poprzedniej kadencji. Celem opracowanych przepisów było uregulowanie kwestii międzynarodowego transportu drogowego świadczonego na unijnym rynku przez przewoźników mających siedziby w krajach należących do Wspólnoty.

Propozycje zapisów, jakie pojawiły się w Pakiecie Mobilności, były wielokrotnie krytykowane przez przedstawicieli krajów głównie Europy Środkowo-Wschodniej. Ministrowie odpowiedzialni za transport z tych państw (w tym polski minister infrastruktury) wskazywali, że zaproponowane zmiany są wyjątkowo niekorzystne zarówno dla polskich przewoźników (obniżają ich konkurencyjność, przysparzają obowiązków w zakresie biurowości, ingerują w polskie prawo pracy), jak i środowiska naturalnego (wiążą się dodatkową emisją CO2).

Mimo wielu prób negocjowania zapisów Pakietu Mobilności i ich zmiany na mniej restrykcyjne, mimo wyraźnego sprzeciwu polski wszystkie okazały się nieudane. Przyjęty Pakiet Mobilności wprowadza szereg zmian w poszczególnych rozporządzeniach – część zmian zacznie obowiązywać firmy transportowe już na początku sierpnia.

Pakiet Mobilności – Kontrowersyjne zapisy

Pakiet Mobilności był wielokrotnie krytykowany jednakowo za zapisy oraz zwiększenie biurokracji. Według przedstawicieli grupy krajów mających zgodne stanowisko w stosunku do Pakietu Mobilności (tzw. like-minded) sprzeciwiających się zapisom w jego pierwotnym kształcie, zaproponowane regulacje prowadzą do wykluczenia części firm transportowych z jednolitego rynku. Dotyczy to głównie średnich i małych firm, a na pozostałe nałoży znaczne bariery.

Najbardziej kontrowersyjne zapisy znajdujące się w Pakiecie Mobilności dotyczą warunków zatrudniania kierowców. Obawy przewoźników i zdecydowany sprzeciw Polski wzbudziły przede wszystkim zapisy regulujące kwestie:

• Delegowania pracowników

Zgodnie z założeniami kierowcy delegowani otrzymają minimalne wynagrodzenie obowiązuje w tym kraju, w którym wykonują oni pracę. Według opinii ekspertów nie tylko spowoduje to problemy z wyliczeniem kwoty należnej pracownikowi, ale również podniesienie koszty jego zatrudnienia o ok. 30 proc.

Zgodnie z regulacjami znajdującymi się w Pakiecie Mobilności zapisy delegowania pracowników obejmą wszystkich kierowców. Wyłączenie dotyczy kierowców wykonujących przewozy transportu dwustronnego (bilateralnego) oraz tranzytu międzynarodowego.

• Ograniczenia w kabotażu

Regulacje znajdujące się w Pakiecie Mobilności objęły również kabotaż. Zgodnie z nowymi zasadami firmy transportowe będą mogły zaplanować maksymalnie trzy operacje kabotażowe w ciągu 7 dni przy użyciu tego samego pojazdu. Po zakończeniu ostatniej operacji kabotażowej konieczny będzie przymusowy 4-dniowy postój (tzw. cooling period).

Dla przewoźników drogowych z Polski, które specjalizują się w kabotażu, oznacza to ograniczenie przychodów. Ponieważ restrykcje wpłyną na wyniki finansowe przedsiębiorstw z branży transportowej (w szczególności na polskich przewoźników drogowych), w rezultacie może to negatywnie wpłynąć również na poziom zatrudnienia.

• Powrót samochodu do bazy

Pakiet Mobilności przewiduje, że każdy samochód ciężarowy będzie musiał raz na 8 tygodni powrócić do swojej bazy. Powroty te mają przyczynić się do utrzymania pojazdów w należytym stanie.

Według przedstawicieli krajów negujących zapisy Pakietu Mobilności rozwiązanie to przyczyni się do zwiększenia liczby pustych przebiegów, a także negatywnie wpłynie na środowisko naturalne, w tym jakość powietrza. Państwa sprzeciwiające się Pakietowi Mobilności w przyjętym kształcie podkreślają, że puste przebiegi przyczynią się do dodatkowej emisji CO2.

• Odpoczynek kierowców

Zapisy Pakietu Mobilności przewidują, że firmy transportowe powinny zapewnić pracownikom odpowiednie warunki odpoczynku. Regularne tygodniowe okresy wypoczynku (powyżej 45 godzin) kierowca powinien spędzać poza kabiną pojazdu (w miejscu zakwaterowania, np. hotelu sąsiadującego z parkingiem) na koszt pracodawcy.

Kierowcy będą też częściej wracać do kraju. Pakiet Mobilności nakłada na przewoźników drogowych wymóg przeorganizowania pracy w taki sposób, aby kierowcy mogli powracać do bazy co 4 tygodnie (lub co 3 tygodnie, gdy kierowca odbył dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku).

• Nowe tachografy

Kolejna zmiana znajdująca się w Pakiecie Mobilności dotyczy obowiązku wymiany przez firmy transportowe stosowanych tachografów na tachografy inteligentne II generacji. Zgodnie z założeniami będą one  automatycznie zapisywać położenie pojazdu m.in. gdy będzie on przekraczał granicę państwa należącego do Wspólnoty oraz przy każdym załadunku i rozładunku.

Wymiana tachografów nie nastąpi od razu – firmy transportowe dostaną co najmniej kilka miesięcy po opracowaniu stosownych przepisów na wdrożenie zmian. Wymiana tachografów oznacza jednak dla przewoźników drogowych dodatkowe koszty.

Pakiet Mobilności – co dalej?

Niektóre zmiany, które znalazły się w Pakiecie Mobilności wejdą w życie już 20 dni po publikacji, czyli na początku sierpnia. Zmiany te dotyczą dwóch rozporządzeń – są to:

• Rozporządzenie 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego – odnosi się ono m.in. do kwestii odpoczynku kierowców,

• Rozporządzenie 165/2014 w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym – Komisja będzie miała 12 miesięcy na opracowanie przepisów dotyczących jednolitego stosowania tachografów przez firmy z branży transportowej.

W tym samym terminie obowiązywać zacznie włącznie tzw. „busów”. Do zapisów pierwszego wymienionego wyżej Rozporządzenia stosować będą musieli się również kierowcy pojazdów o DMC poniżej 3,5 t, którzy wykonują m.in. kabotaż.

Pozostałe zmiany, które dotyczą m.in. delegowania kierowców i ograniczeń w kabotażu, wejdą w życie po 18 miesiącach od publikacji zmian.

Mimo przyjęcia przez Parlament Europejski przepisów Pakietu Mobilności, jest jeszcze szansa dla polskich przewoźników, na których nałożone zostały restrykcje. Sprzeciw polski i pozostałych krajów podnosi kwestię, że treść Pakietu Mobilnego przyjętego w parlamencie europejskim stoi w sprzeczności z Europejskim Zielonym Ładem. Ten argument oraz kwestie proceduralne mogą spowodować, że przepisy zostaną zaskarżone do Trybunału Sprawiedliwości.