Co warto wiedzieć o łańcuchu dostaw?

Nie sposób wyobrazić sobie działalność jakiegokolwiek przedsiębiorstwa bez łańcucha dostaw. To pojęcie stanowi istotę logistyki każdej firmy, niezależnie od profilu jej klientów. Postanowiliśmy przyjrzeć się mu bliżej. Co warto wiedzieć o łańcuchu dostaw?

Łańcuch dostaw definicja

Łańcuch dostaw to rozległy proces, który nie sposób opisać kilkoma słowami. To sekwencja zdarzeń, proces przemieszczania się dóbr, który ma na celu zaspokojenie popytu na określone produkty. Według P.K. Bagchi “łańcuch dostaw to sieć organizacji zaangażowanych, poprzez powiązania z dostawcami i odbiorcami, w  różne  procesy i  działania, które tworzą  wartość w postaci produktów i usług dostarczanych ostatecznym konsumentom.”

Łańcuch dostaw składa się więc z sieci zakładów i wykonawców, którzy dostarczają surowce i komponenty, następnie  przerabiają  je  w  półprodukty  i  podzespoły,  później produkują z nich wyrób finalny i umożliwiają ich konsumpcję przez konsumenta finalnego. Kluczowymi elementami łańcucha dostaw, pozwalającymi na realizację dostaw w takim układzie są transport i magazynowanie.
Należy zaznaczyć także, że logistyka wg prof. Jarosława Witkowskiego to pojęcie podrzędne łańcuchowi dostaw, ponieważ obejmuje jedynie część procesów łańcucha dostaw.

• struktura podmiotowa, czyli jasno wyodrębnione podmioty uczestniczące w łańcuchu dostaw,
• przedmiot przepływu, rozumiany jako produkty, materiały, dobra przetwarzane i przenoszone przez kolejne ogniwa łańcucha dostaw,
• cele, zakres czynnościowy i obszary współdziałania uczestniczących podmiotów.

Elementy łańcucha dostaw

Łańcuch dostaw, w najprostszej postaci, składa się z firmy, dostawców oraz klientów.

Rozbudowane łańcuchy dostaw zawierają trzy dodatkowe typy uczestników:

1. „dostawcy dostawców” lub dostawcy znajdujący się na samym początku łańcucha dostaw.
2. „klienci klientów” lub  klienci  znajdujący się na samym końcu łańcucha dostaw.
3.  grupa firm świadczących usługi dla innych firm objętych łańcuchem dostaw, tj firmy, które zapewniają obsługę logistyczną, finansową, marketingową i informatyczną.

Fazy procesu łańcucha dostaw

Łańcuch dostaw obejmuje następujące procesy: rozwój, produkcja, sprzedaż, serwis, zaopatrzenie, dystrybucja, zarządzanie zasobami, działania wspierające.

Rodzaje łańcuchów dostaw

Tradycyjny schemat łańcucha dostaw

Łańcuch wartości

Szeroko rozumiany łańcuch dostaw obejmuje cały cykl życia produktu, łącznie ze sprzedażą, usługami posprzedażowymi i utylizacją, obejmuje zatem szereg kluczowych procesów biznesowych, stanowiących swego rodzaju kręgosłup przedsiębiorstwa. Tak kompleksowo pojmowany łańcuch dostaw bywa określany jako „łańcuch wartości” – zawiera bowiem wszystkie elementy działalności, które w sumie decydują o wartości jaką firma dostarcza otoczeniu. Odcinek łańcucha zawierający od producenta poprzez dostawców I i II stopnia do firmy nazywany jest górną częścią łańcucha dostaw. Z kolei odcinek od firmy poprzez dystrybutora/sprzedawcę do klienta końcowego – dolną częścią łańcucha dostaw.

Zrównoważony łańcuch dostaw

Zrównoważony łańcuch dostaw to system powiązanych czynności biznesowych, obejmujących cały cykl życia produktu, pozwalający na tworzenie wartości dla wszystkich interesariuszy przy jednoczesnym zapewnieniu sukcesu komercyjnego, przyczyniający się do wzrostu dobrobytu społecznego i poprawy stanu środowiska. Wyróżnia się także zielony łańcuch dostaw.

Zielony łańcuch dostaw

Czym różni się zielony łańcuch dostaw od tradycyjnego schematu? Zarządzanie zielonym łańcuchem dostaw różni się od zarządzania konwencjonalnym łańcuchem dostaw poprzez zawarcie w procesach decyzyjnych i działaniach idei zielonych operacji, zielonego designu, zielonej produkcji, odwrotnej logistyki czy również zarządzania odpadami.

Tradycyjny łańcuch ma na celu poprawę efektywności, obniżenie kosztów lub wzrost przychodów w wyniku doskonalenia jakości obsługi klientów tak, by zmaksymalizować korzyści ekonomiczne jego uczestników, w tym zyski operacyjne. Uczestnicy zielonego łańcucha dostaw również dążą do maksymalizacji korzyści ekonomicznych, jednak poprzez zmniejszenie
zużycia zasobów naturalnych, energii, ograniczenie emisji zanieczyszczeń w celu budowy wizerunku odpowiedzialnych przedsiębiorstw osiągnięcie równowagi pomiędzy korzyścią ekonomiczną, a  wpływem na środowisko naturalne.

Poniżej przedstawiamy różnice, które zostały opracowane przez profesora Jarosława Witkowskiego i dr Agnieszkę Pisarek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach:

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o ekologicznych technologiach w transporcie, zapraszamy tutaj. Poczytaj między innymi o emisji zanieczyszczeń, autonomicznych pojazdach, samochodach elektrycznych i transportowych rewolucjach.

Sprawdź także cztery trendy, które zmienią logistykę w najbliższych latach.

Łańcuch logistyczny a łańcuch dostaw

Łańcuch logistyczny i łańcuch dostaw – jaka jest różnica między tymi pojęciami? Próby systematyzacji tych określeń to nie lada wyzwanie, ponieważ w różnych opracowaniach ekonomicznych pojawiają się różne określenia. Przede wszystkim trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że łańcuch oparty jest na współdziałaniu przedsiębiorstw.  Nie jest to jednoznaczne z ich współpracą.
Naukowe publikacje na temat łańcucha dostaw skłaniają do stwierdzenia, że łańcuch logistyczny jest pojęciem najwęższym, równocześnie warunkującym funkcjonowanie zarówno łańcucha dostaw, jak i łańcucha wartości.

Wartość może powstać jedynie w wyniku połączenia pojedynczych działań w proces –w tym kontekście połączenia w łańcuchu działań logistycznych oraz działań logistycznych z innymi działaniami. Z kolei łańcuch dostaw niejednokrotnie ujmuje wiele aspektów tworzenia wartości przez ogniwa w nim uczestniczące, a nawet wszystkie te aspekty. Granica przebiegająca pomiędzy tymi pojęciami jest płynna.

Zarządzanie łańcuchem dostaw

Zarządzanie łańcuchem dostaw staje się standardem w zarządzaniu przedsiębiorstwem, a wiele firm ma już funkcjonujące grupy takich łańcuchów, do których integracji się dąży.  Pojedyńcze przedsiębiorstwa zmierzają do wzajemnej współpracy, co zwiększa efektywność oraz pozwala ograniczyć koszty i dopasować się do indywidualnych potrzeb klientów.

Aby zarządzać łańcuchem dostaw kluczowe są następujące elementy:

• lokalizowanie zakładów produkcyjnych i składów,
• działalność transportowa,
• magazynowanie i czynności manipulacyjne,
• kształtowanie i kontrola zapasów,
• gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji towarzyszących fizycznemu przepływowi produktów,
• współpraca z marketingiem w zakresie obsługi klientów,
• gospodarka opakowaniami i pozostałościami.

Metody stosowane w zarządzaniu łańcuchem dostaw

Metody i narzędzia wykorzystywane w zarządzaniu łańcuchem dostaw:

• LM (Lean management)- zarządzanie wyszczuplające
• QR (Quick Response)- szybka reakcja
• AM (Agile Management)- zarządzanie elastyczne
• TQM (Total Quality Management)- kompleksowe zarządzanie jakością
• BPR (Business Proces Reengineering)- przeprojektowanie procesu biznesowego
• TBM (Time Based Management)- zarządzanie czasem
• Six Sigma
• ECR (Efficient Consumer Response)- efektowne obsługa w łańcuchach dostaw klienta
• JiT (Just in time)- dokładnie na czas
• SCOR– (Supply Chain Operation Reference-Model)- model referencyjny łańcucha dostaw
• VMI (Vendor Management Inventory)- zarządzanie zapasami przez dostawcę

Zarządzanie łańcuchem dostaw jest dostosowane do danego przedsiębiorstwa. Poniżej przestawiamy przykład zarządzania łańcuchem dostaw w międzynarodowym przedsiębiorstwie IKEA.

Łańcuch logistyczny przykład – IKEA

Ikea to przedsiębiorstwo, które może posłużyć za wzór do naśladowania w zakresie międzynarodowego łańcucha dostaw. Łańcuch dostaw IKEA obejmuje następujące procesy: konceptualizację i projektowanie produktu, pozyskiwanie surowców oraz komponentów, zakupy, produkcję, dystrybucję, transport oraz w końcowym etapie sprzedaż detaliczną w poszczególnych sklepach. Firma rozwinęła pięć różnych struktur łańcuchów dostaw, które są efektywnie wykorzystywane, co przyczynia się do redukcji kosztów na wszystkich etapach działalności.

W całym łańcuchu dostaw IKEA ważną rolę odgrywają strategicznie położone centra dystrybucji obsługujące od kilku do kilkunastu punktów sprzedaży. Centra pełnią rolę pośredników pomiędzy sprzedawcą a producentem, czyli pomiędzy dwoma ogniwami łańcucha logistycznego – zakładami produkującymi a domami handlowymi. IKEA posiada 28 centrów dystrybucji oraz 11 klienckich centrów dystrybucyjnych w 16 państwach świata.

Kluczowe elementy łańcucha dostaw IKEA

• duże wolumeny,
• efektywne wykorzystanie środków transportu (brak pustych przewozów),
• wydajne i skuteczne sieci przepływu produktów w skali lokalnej oraz globalnej
• koncepcja płaskich opakowań – wyeliminowanie problemu pustych przestrzeni, co zminimalizowało koszty oraz negatywny wpływ na środowisko.

Planowanie zapotrzebowania

IKEA posiada dwa rodzaje planowania zapotrzebowania. Zapotrzebowanie długoterminowe, które jest przygotowywane na maksymalny okres – siedemdziesiąt osiem tygodni i odzwierciedla planowane zamówienia, oraz prognozy krótkoterminowe przygotowywane na dwanaście tygodni, które dyktowane są prognozami potwierdzonymi przez IKEA of Sweden. Wartości prognoz krótkoterminowych są uaktualniane co tydzień, a dopuszczalny błąd w tych prognozach to około 30%. To znacząca wartość, dlatego krótkoterminowe prognozy są tak często aktualizowane w stosunku do długoterminowych, do wielkości sprzedaży oraz charakterystyki popytu.

Innowacyjny wewnętrzny system przesyłania informacji

Sprawne funkcjonowanie łańcucha dostaw IKEA usprawnia wewnętrzny system przesyłania informacji ECIS – Electronic Commerce for IKEA Supplier, który służy do przesyłania zamówień i zawiera następujące dane: numer producenta, numer i nazwę produktu, jakość, oczekiwaną datę dostawy i miejsce dostawy. System stworzony przez IKEA optymalizuje wszelkie procesy przepływów w przedsiębiorstwie, którego łańcuch logistyczny rozbudowany jest do postaci wielkiej sieci. Eliminuje marnotrawstwo czasu, materiałów, zapasów czy przestrzeni, przyczyniając się jednocześnie do zadowolenia klienta, który otrzymuje produkt szybciej oraz w korzystniejszej dla niego cenie. Przy równoczesnej minimalizacji kosztów system logistyczny IKEA zapewnia klientowi spełnienie jego potrzeb oraz osiągnięcie przez niego satysfakcji z nabytych produktów oraz usług.

Dobór dostawców

Dostawcy i współpracownicy muszą spełniać wymogi IKEA WAY – filozofii definiującej minimalne wymagania stawiane dostawcom. Kontrolerzy IKEA nie tylko sprawdzają, czy standardy są zachowywane, ale także pomagają w ich osiągnięciu. W zależności od wyników kontroli współpraca z danym dostawcą zostaje nawiązana lub nie, kontrakt zostaje przedłużony lub wręcz przeciwnie – zostaje rozwiązany.

Przy dokonywaniu wyboru dostawców istotne są także takie czynniki jak:

• dostępność zapasów,
• jakość,
• brak skarg,
• poziom usług,
• sytuacja finansowa,
• znajomość podstawowych celów IKEA oraz polityki ciągłego doskonalenia,
• koncentracja na kliencie końcowym,
• zmierzanie do integracji łańcucha dostaw,
• organizacja procesów magazynowania, planowania oraz produkcji.

Podczas drugiego etapu doboru dostawcy IKEA przeprowadza pewnego rodzaju symulację mającą ukazać efektywność i zyski z włączenia danej firmy do rodziny IKEA. Symulacja ta opiera się na sprawdzeniu, czy końcowy koszt danego produktu uległ obniżce o stawkę mieszczącą się w przedziale od 3-15%.

Trzecim etapem są już bezpośrednie negocjacje z kandydatem, natomiast ostateczna decyzja jest podejmowana przez globalnego kupca odpowiedzialnego za daną pozycję asortymentową. Jeśli decyzja o włączeniu danego partnera jest pozytywna, stale kontroluje się go pod względem spełnienia warunków, które zostały mu postawione.

Na podstawie: logistyka.net.pl, mfiles.pl, interesariusze.pl, Business For Social Responsibility, zim.pcz.pl, timo.wz.uw.edu.pl, researchgate.net/publication/314243140, tstefaniuk.uph.edu.pl/zeszyty, tstefaniuk.uph.edu.pl